ของกิ๋นบ้านเฮา เลือกเอาเต๊อะนาย... ท่อนแรกของเพลง "ของกิ๋นคนเมือง" ของจรัล มโนเพ็ชรท่อนนี้ กลายเป็นประโยคยอดฮิตเวลาพูดถึงอาหารท้องถิ่นในภาคเหนือหรืออาหารล้านนา เพื่อน ๆ จะนึกถึงอาหารชนิดใดบ้างคะ แน่นอนว่า ต้องมีชื่อน้ำพริกหนุ่ม จอผักกาด ไส้อั่ว แคบหมู ลาบ ข้าวซอย ขนมจีนน้ำเงี้ยวเป็นลำดับต้น ๆ ที่ทุกคนจะนึกถึง เนื่องจากเป็นเมนูขึ้นชื่อของร้านอาหารล้านนา แต่เพื่อน ๆ รู้หรือไม่ว่าในท้องถิ่นภาคเหนือยังมีอาหารอร่อย ๆ อีกมากมายนอกเหนือจากที่กล่าวไปข้างต้น และอาหารแต่ละชนิดมีเอกลักษณ์ที่แสดงถึงภูมิปัญญาของคนท้องถิ่นภาคเหนือโดยเฉพาะ ซึ่งวันนี้ ผู้เขียนจะพาทุกคนไปเรียนรู้วิธีการทำอาหารล้านนาจากแหล่งเรียนรู้ออนไลน์ คือ ฐานข้อมูลอาหารพื้นบ้านล้านนา ค่ะสำหรับฐานข้อมูลอาหารพื้นบ้านล้านนานั้น จัดทำขึ้นในปี 2550 โดยศูนย์สนเทศภาคเหนือ (ปัจจุบันคือ CMU Lanna Collection) ของสำนักหอสมุด มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ เป็นฐานข้อมูลที่รวบรวมองค์ความรู้เรื่องอาหารท้องถิ่นใน 8 จังหวัดภาคเหนือ โดยศึกษาเอกสารที่เกี่ยวข้องและลงพื้นที่สัมภาษณ์ผู้เชี่ยวชาญด้านอาหารล้านนาแต่ละประเภท เพื่อให้ได้ข้อมูลพื้นฐานและการสาธิตวิธีทำอาหารล้านนาโดยละเอียด ทั้งข้อความ ภาพนิ่ง และภาพเคลื่อนไหว และยังสามารถเชื่อมโยงไปหาข้อมูลของวัตถุดิบที่ใช้ประกอบอาหาร ได้แก่ ผักพื้นบ้าน เครื่องเทศ เครื่องปรุงต่าง ๆ ซึ่งอยู่ภายในฐานข้อมูลนั้น นอกจากข้อมูลอาหารแล้ว ยังมีข้อมูลเกี่ยวกับวัฒนธรรมการรับประทานอาหารของคนล้านนาด้วย สำหรับข้อมูลที่ปรากฏในฐานข้อมูลทั้งหมด จะมีแหล่งอ้างอิงเอกสารและบุคคล เพื่อให้ผู้ใช้งานสามารถค้นหาข้อมูลต่อได้อีกด้วยเริ่มต้นหาข้อมูลจากฐานข้อมูลอาหารพื้นบ้านล้านนา ให้เข้ามาที่ URL นี้ค่ะ http://library.cmu.ac.th/ntic/lannafood/ พอเข้ามาที่หน้าแรกเมื่อไรก็รู้สึกหิวทุกครั้ง ไม่เชื่อก็ลองดูภาพประกอบด้านล่างนะคะ แล้วจะรู้สึกหิวเหมือนผู้เขียนแน่นอน หน้าแรกของฐานข้อมูลจะมีเมนูวงกลมที่จำลองลักษณะของขันโตกแบบมุมสูงค่ะ แต่ละช่องจะมีภาพอาหารแต่ละชนิด เมื่อนำเมาส์ไปชี้ที่อาหารประเภทใด จะปรากฏอาหารประเภทนั้นขึ้นมา ในภาพผู้เขียนชี้ไปที่อาหารประเภทแอ็บ จะปรากฏภาพแอ็บในวงกลมตรงกลาง ผู้เขียนคิดว่าน่าจะเป็นแอ็บหมูค่ะ จากตัวอย่างภาพน่ากินมาก สมมติว่าผู้เขียนสนใจอยากดูวิธีทำอาหารชนิดนี้ก็คลิกเลือกแอ็บ จะเข้าสู่หน้ารายละเอียดของอาหารประเภทแอ็บ เป็นวิธีทำอาหารโดยการนำวัตถุดิบไปคลุกเคล้ากับเครื่องปรุงและห่อด้วยใบตอง จากนั้นนำไปปิ้งบนไฟให้สุก และมีตัวอย่างอาหารประเภทแอ็บให้เลือก ในตัวอย่างผู้เขียนเลือกแอ็บหมูค่ะ และนี่คือสิ่งที่ได้ รายละเอียดค่อนข้างยาวนะคะ ผู้เขียนบันทึกภาพแบ่งเป็น 3 ตอนค่ะ ตอนแรกคือข้อมูลพื้นฐานของอาหารชนิดนี้ สังเกตว่าจะมีรูปชายหญิงและคำว่า ข้อมูลผู้รู้ ซึ่งสามารถ Link ไปหาข้อมูลของผู้เชี่ยวชาญในการทำอาหารชนิดนี้ค่ะ (ขออนุญาตไม่แสดงตัวอย่างในส่วนของข้อมูลผู้รู้)ตอนที่สองคือข้อมูลวัตถุดิบและเครื่องปรุง สังเกตว่าจะมี Link สำหรับเชื่อมโยงไปหาข้อมูลวัตถุดิบในหน้าอื่น ส่วนรายการไหนที่ไม่มี Link แสดงว่าไม่มีข้อมูลเพิ่มเติม และมีวิธีการทำอาหาร ทั้งแบบภาพนิ่งและภาพเคลื่อนไหวการทำตั้งแต่เริ่มเตรียมวัตถุดิบจนทำอาหารสำเร็จตัวอย่างการดูข้อมูลวัตถุดิบหรือเครื่องปรุงเพิ่มเติม เมื่อดูเสร็จแล้วสามารถกลับไปยังหน้าอาหารได้ตามเดิมตอนสุดท้ายคือการอธิบายขั้นตอนการทำแบบเป็นข้อความ และรายการเอกสารอ้างอิงฐานข้อมูลอาหารพื้นบ้านล้านนาเป็นแหล่งเรียนรู้อาหารท้องถิ่นที่ได้รับการยอมรับ เนื่องจากจัดทำโดยหน่วยงานที่น่าเชื่อถือ ได้ข้อมูลจากผู้เชี่ยวชาญโดยตรง นำเสนอวัฒนธรรมอาหารได้อย่างครบถ้วน ดังจะเห็นได้จากหลาย ๆ เว็บไซต์ที่มีเนื้อหาเกี่ยวกับอาหารล้านนา จะนำข้อมูลจากฐานข้อมูลอาหารพื้นบ้านล้านนาไปอ้างอิงอย่างแพร่หลาย และกล่าวที่มาข้อมูลอย่างชัดเจน ฐานข้อมูลอาหารพื้นบ้านล้านนาจึงเป็นแหล่งเรียนรู้วัฒนธรรมอาหาร ให้ผู้สนใจได้ตามรอยของกินท้องถิ่นภาคเหนือได้อย่างเจาะลึก เรียนรู้ที่มาของอาหารพร้อมเปิดตำราเข้าครัวได้เลยค่ะ ขอขอบคุณข้อมูลจาก CMU Lanna Collection และ ฐานข้อมูลอาหารพื้นบ้านล้านนาภาพปกและภาพประกอบทั้งหมด : ฐานข้อมูลอาหารพื้นบ้านล้านนา (บันทึกภาพหน้าจอ/ใส่ข้อความโดยผู้เขียน)